De Plaatsen in het leven van José Saramago

Een van de meest bekende auteurs van Portugal is José Saramago. Hij is ook de enige Portugese auteur die een Nobelprijs voor de Literatuur won. Hij won deze in 1998 vanwege zijn verbeeldingskracht en ironie waarmee hij de lezer in een ongrijpbare realiteit plaatst. Saramago's boeken zijn vaak doordrenkt met sociale kritiek en filosofische diepgang. Daarnaast zijn ze vaak ook geïnspireerd door de plaatsen in zijn leven. In dit artikel lichten we die plaatsen uit en leggen we de link tussen de belangrijkste locaties en zijn bekendste werken.

Azinhaga, Portugal

In 1922 werd José Saramago geboren in een klein dorpje in Portugal genaamd Azinhaga. Zijn familie was arm en de naam 'Saramago' was een bijnaam van zijn vader. Onder die naam was de familie bekend. De achternaam van de auteur had eigenlijk 'de Sousa' moeten zijn maar op het gemeentehuis vulden ze per ongeluk de naam Saramago toe, waardoor zijn volledige naam José de Sousa Saramago werd. De landelijke omgeving van Azinhaga en de armoede waarin hij opgroeide zouden later terugkomen in zijn boeken, alsmede ook een kritische blik op het traditionele leven. De invloed van zijn jeugd is vooral zichtbaar in zijn semi-autobiografische roman Kleine Herinneringen.

Lissabon, Portugal

In 1924 verhuisde de familie naar Lissabon. Hoewel hun financiële situatie verbeterde, waren ze nog steeds erg arm. Pas toen Saramago 13 of 14 jaar oud was, woonden ze in een huis die ze niet met andere families hoefden te delen. Het huis was alleen voor hen. Vanwege de drukte, verbleef hij vaak bij zijn grootouders in Azinhaga. Hoewel de jonge Saramago een goede leerling was en zelfs op 12-jarige leeftijd al aangewezen werd tot penningmeester van de academische vereniging, moest hij toch de school verlaten. Zijn ouders konden de school niet meer betalen. In plaats daarvan ging hij in de leer om slotenmaker te worden. Opvallend genoeg was het juist hier dat hij in aanraking kwam met literatuur. Rond deze tijd bezocht hij ook vaker de bibliotheek in Lissabon waar hij zijn voorliefde voor literatuur ontwikkelde. Vandaag de dag kun je in Lissabon een literaire wandelroute volgen langs de belangrijkste plekken in het leven van José Saramago. De route leidt je langs het José Saramago Foundation waar je meer kunt leren over zijn leven en zijn boeken, maar ook langs Castle Hill, de S. Roque kerk en andere locaties die belangrijk waren voor de schrijver. Meerdere boeken van Saramago spelen zich af in Lissabon, zoals Het jaar van de dood van Ricardo Reis en delen van Memoriaal van het klooster. Hoewel het niet expliciet vernoemd wordt, zijn er wel vermoedens dat De Stad Der Blinden en De Stad Der Zienden zich ook in Lissabon afspelen.

Mafra, Portugal

Hoewel het niet echt de voetsporen van José Saramago zijn die we terug kunnen vinden in het Portugese Mafra, is de plek wel het toneel van een van zijn bekende boeken: Memoriaal van het Klooster. Dit boek wordt ook wel gezien als hét meesterwerk van Saramago en het speelt zich dus af in Mafra. Het boek staat ook bekend onder de naam Baltasar & Blimunda. Het verhaal gaat over de bouw van een klooster in Mafra in de achttiende eeuw. Het klooster wordt een groots religieuze bouwwerk na jarenlang hard werken, terreur, dwangarbeid en armoede. Het boek biedt een kijkje in de Portugese geschiedenis, en de macht en onderdrukking die gepaard ging met de bouw van het klooster. Je kunt het klooster vandaag de dag nog steeds bezoeken. Het is nu echter geen klooster meer, maar het Paleis van Mafra.

Lanzarote, Canarische Eilanden

In 1991 werd het boek Het evangelie van Jezus Christus gepubliceerd en er ontstond een grote controverse. Saramago was genomineerd voor een Europese Literatuurprijs maar de Portugese regeing verwijderde zijn nominatie omdat het boek in strijd was met het Portugese katholieke gedachtegoed. Er is veel kritiek gekomen op deze beslissing en velen noemden het een vorm van censuur. Saramago verhuisde naar Lanzarote waar hij samen met zijn vrouw woonde tot zijn dood in 2010. In Lanzarote schreef hij onder andere toneelstukken, een dagboek over Lanzarote en zijn meest bekende werk De stad der blinden. In 1998 won hij de Nobelprijs voor de Literatuur. In dit artikel hebben we de belangrijkste plaatsen in het leven van de Portugese auteur José Saramago utigelicht. Behalve Lissabon waren ook Azinhaga en Lanzarote van belang. Daarnaast kan een echte fan een reisje naar Mafra niet overslaan. Meer lezen over Portugal en Portugese auteurs? Bezoek dan zeker ook onze Portugal pagina!